Аналітыка

Аб развіцці франчайзiнгу ў Беларусі

Адным са шляхоў вырашэння праблемы ўстойлівасці прадпрымальніцкай дзейнасці з'яўляецца выкарыстанне франчайзiнгу. Гэтая высокаэфектыўная форма арганізацыі бізнэсу характарызуецца нізкім узроўнем рызыкі і стабільным узроўнем прыбытковасці, і пры гэтым выступае як форма працяглага дзелавога супрацоўніцтва.

Аб'яднанне намаганняў удзельнікаў дадзенай формы адносін дазваляе, з аднаго боку, пашырыць сферу ўплыву буйных кампаній, а, з другога, дапамагае ўцягнуць у бізнэс вялікую колькасць грамадзян і пры гэтым дасягнуць маладымі прадпрымальнікамі вынікаў, практычна немагчымых пры ўмове самастойнай працы.

Комплексны характар ​​дзелавых сувязяў, іх сістэмнасць і высокі ўзровень празрыстасці забяспечваюць ўзаемныя канкурэнтныя перавагі іх удзельнікам, даюць магчымасць больш хуткага выхаду на рынак з мінімальнай рызыкай. Паводле статыстычных дадзеных сярод незалежных кампаній толькі 15% застаюцца на рынку ў першыя пяць гадоў, тады як сярод франчайзінгавай малых прадпрыемстваў паспяхова развіваюцца кожныя 7 з 8. Таму франчайзінг становіцца ўсё больш папулярным спосабам арганізацыі і прасоўвання бізнэсу ва ўсім свеце.

У нашай краіне франчайзінг не атрымаў пакуль належнага распаўсюду. У Нацыянальным цэнтры інтэлектуальнай уласнасці Рэспублікі Беларусь у цяперашні час зарэгістравана крыху больш за сто дамоваў.

У сувязі з гэтым 11 кастрычніка 2012 года Саветам быў арганізаваны «круглы стол», падчас якога прайшло абмеркаванне міжнароднага вопыту развіцця франчайзiнгу, а таксама праблем і перспектыў яго распаўсюду ў Рэспубліцы Беларусь.

У працы «круглага стала» прынялі ўдзел прадстаўнікі Пастаяннага камітэта Саюзнай дзяржавы, Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь, Савета Міністраў, Міністэрства эканомікі, Міністэрства гандлю, Нацыянальнага цэнтра заканадаўства і прававых даследаванняў, вядучых эканамічных вну, прадпрымальніцкіх саюзаў і асацыяцый, цэнтраў падтрымкі прадпрымальніцтва і бізнэс-інкубатараў.

Міжнародны вопыт развіцця франчайзінгу быў прадстаўлены прадстаўніком Саюза франчайзінгавых прадпрыемстваў Германіі, дырэктарам па франчайзінгу кампаніі «Райсвольф», а таксама выканаўчым дырэктарам Расійскай асацыяцыі франчайзiнгу.

Вынікі абмеркавання паказалі, што для Беларусі франчайзінг з'яўляецца рэзервам не толькі колькаснага росту прадпрымальніцкага сектара, але і павышэння якасці бізнэсу, магчымасцяў інтэграцыі яго суб'ектаў у сістэму міжнародных эканамічных сувязяў.

Адзіная эканамічная прастора з Расіяй і Казахстанам, нізкі ўзровень карупцыі, а таксама наяўнасць падрыхтаваных кадраў адкрываюць шырокія магчымасці для актыўнага развіцця франчайзінгавых стасункаў, у тым ліку з замежнымі партнёрамі.

Асноўнымі прычынамі нізкага ўзроўню развіцця франчайзінгавых стасункаў у нашай краіне з'яўляюцца:

1. Рэгуляванне дадзеных праваадносін мноствам нарматыўных прававых актаў. Так, асноўным дакументам, які вызначае прававы статус суб'ектаў дадзеных праваадносін, з'яўляецца Грамадзянскі Кодэкс. Акрамя нормаў Грамадзянскага Кодэкса, дагавор франчайзiнгу, у частцы перадачы правоў на аб'екты інтэлектуальнай уласнасці, рэгулюецца Законам Рэспублікі Беларусь "Аб таварных знаках і знаках абслугоўвання», Законам Рэспублікі Беларусь "Аб патэнтах на вынаходствы, карысныя мадэлі, прамысловыя ўзоры", Пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 21 сакавіка 2009 г. № 346 "Аб рэгістрацыі ліцэнзійных дагавораў, дагавораў саступкі, дагавораў закладу правоў на аб'екты права прамысловай уласнасці і дамоваў комплекснай прадпрымальнiцкай лiцэнзii (франчайзiнгу)» і іншымі нарматыўнымі прававымі актамі.

2. Значныя фінансавыя і часавыя выдаткі на афармленне франчайзиновых адносін. Дагавор франчайзiнгу падлягае рэгістрацыі ў Нацыянальным цэнтры інтэлектуальнай уласнасці Рэспублікі Беларусь. Незарэгістраваны дамова лічыцца несапраўднай. Гэта патрабуе наяўнасці дадатковых асобнікаў дагавора, а таксама выплаты пошліны. Акрамя таго, тэрмін рэгістрацыі дагавора можа шматразова перавысіць тэрмін рэгістрацыі самой камерцыйнай арганізацыі.

3. Складанасць і шматграннасць дагавора комплекснай прадпрымальніцкай ліцэнзіі, які вызначае прававы статус суб'ектаў франчайзінгавых праваадносін, умовы забеспячэння узаемных правоў і абавязкаў праваўладальніка і карыстальніка. Падрыхтоўка дагавора, які дакументальна пацвярджае факт камерцыйнага выкарыстання праваўладальнікам аб'ектаў інтэлектуальнай уласнасці, даходаў ад інтэлектуальнай уласнасці, і зніжае рызыку нядобрасумленнай канкурэнцыі, а таксама вырашае іншыя найважнейшыя праблемы, звязаныя з адносінамі франчайзiнгу, патрабуе спецыяльных навыкаў і ведаў.

Гэта спарадзіла практыку сыходу ад выкарыстання прававой мадэлі франчайзінгу і заключэння шэрагу асобных дагавораў (напрыклад, дылерскі, даручэнні, пазыкі, ліцэнзійны, продажу, лізінгу і інш.)

Акрамя прававых праблем, развіццё франчайзiнгу ў Беларусі стрымліваецца таксама такімі фактарамі, як:

• нізкая дасведчанасць суб'ектаў гаспадарання аб прынцыпах дзейнасці франчайзінгавай сетак;
• неразвітасць сістэмы даступнага крэдытавання франчайзінгу;
• недахоп інфармацыйнай падтрымкі і навучальных праграм па пытаннях франчайзінгу;
• адсутнасць (да нядаўняга часу) прадпрымальніцкіх арганізацый, якія займаюцца праблемамі развіцця і прасоўвання франчайзінгу на тэрыторыі краіны.

На думку удзельнікаў «круглага стала» для прасоўвання франчайзiнгу ў Беларусі неабходна наступнае:

· Правядзенне для прадпрымальнікаў і суб'ектаў інфраструктуры падтрымкі малога прадпрымальніцтва рэгулярных практычных семінараў па пытаннях арганізацыі і функцыянавання бізнэсу на ўмовах комплекснай прадпрымальніцкай ліцэнзіі;

· Распрацоўка і выданне практычных дапаможнікаў і метадычных матэрыялаў па выкарыстанні франчайзiнгу ў прадпрымальніцкай дзейнасці;

· Арганізацыя і правядзенне трэнінгаў па падрыхтоўцы кансультантаў па ўжыванні франчайзiнгу ў прадпрымальніцкай дзейнасці;

· Стварэнне базе дзеючых ЦПП і ІМП цэнтраў прававога кансалтынгу і юрыдычнай дапамогі па ўжыванні франчайзiнгу, фарміраванне нацыянальнай франчайзінгавай сеткі;

· Арганізацыя спецыялізаваных кірмашоў франчайзінгу з удзелам вядучых замежных фірмаў.

Стварэнне ўмоў для развіцця франчайзінгу надасць імпульс дынаміцы сектара малога бізнэсу, удасканаленню яго галіновай структуры і развіццю інавацыйнага патэнцыялу; прывядзе да ўдасканалення арганізацыі кіравання, укараненню тэхнічных патрабаванняў і міжнародных стандартаў, што ў выніку дасць магчымасць забяспечыць сусветны ўзровень якасці прадукцыі і паслуг.

У сувязі з гэтым Саветам падрыхтаваны і прадстаўлены ў Міністэрства эканомікі адпаведныя прапановы да праекту Праграмы дзяржаўнай падтрымкі малога і сярэдняга прадпрымальніцтва на 2013-2015 гады.

Акрамя таго, у мэтах азнаямлення прадстаўнікоў органаў дзяржаўнага кіравання, прадпрымальніцкіх саюзаў, суб'ектаў інфраструктуры падтрымкі малога прадпрымальніцтва і прыватнага бізнэсу з практыкай прымянення франчайзiнгу ў суседніх краінах, яго перавагамі і недахопамі, механізмамі ўкаранення і развіцця Саветам падрыхтавана і выдадзены навукова-практычны дапаможнік «Франчайзінг: мультыплікацыя паспяховага бізнэсу».