Меркаванні

Давесці вынаходства да вытворчасці

Паняцце «інавацыі» часцяком трактуюць занадта вузка, маючы на ​​ўвазе толькі стварэнне новых тэхналогій у новых галінах - у нана-, бія-, IT-сферах або альтэрнатыўнай энергетыцы. Аднак, як мне здаецца, такое абмежаванне сэнсу не апраўдана. Калі мы гаворым пра інавацыі, маем на ўвазе не толькі цалкам новыя прадукты і унікальныя тэхналогіі - гаворка можа ісці і аб змене бізнэс-мадэлі, і аб новых метадах абслугоўвання кліентаў.

Развіццё інавацый - гэта справа не толькі звышновых, але і цалкам традыцыйных галін: кіраўніцкія або тэхналагічныя інавацыі ў энергетыцы, будаўніцтве ці сельскай гаспадарцы не менш значныя. Упэўнены, што менавіта маштабнае ўкараненне інавацый у традыцыйных галінах стане для Беларусі сур'ёзнай крыніцай росту.

Задача развіцця інавацыйнай эканомікі патрабуе адзінага разумення таго, што можна і трэба лічыць інавацыяй. З пункту гледжання кампаніі McKinsey, «інавацыя - гэта любое новае прымяненне ведаў, у выніку якога ствараецца ўстойлівая дабаўленая вартасць. Такім чынам, новыя працэсы, прадукты ці тэхналогіі, дзякуючы якім павысілася прадукцыйнасць працы, з'явіўся новы рынкавы сегмент або доступ да дадатковых рэсурсаў, - усё гэта і ёсць інавацыі, якія падзяляюцца на кіраўніцкія і тэхналагічныя».

Інавацыя - гэта цыкл, чаканыя вынікі якога атрымліваюць тады, калі паспяхова пройдзены ўсе яго фазы. Напрыклад, у цыкле тэхналагічных інавацый іх пяць: фундаментальныя навуковыя даследаванні, прыкладныя навуковыя даследаванні, стварэнне дасведчанага ўзору, камерцыялізацыя, масавая вытворчасць інавацыйнага прадукту. Самі па сабе навуковыя адкрыцці, калі іх не перавесці ў практычную плоскасць, не ствараюць ўстойлівага дабаўленага кошту для эканомікі і грамадзян краіны. Гэта значыць, што дзяржаве, у якой ёсць навукоўцы, але няма прадпрымальнікаў, здольных ўбачыць перспектывы прымянення навуковага адкрыцця і давесці вынаходства да вытворчасці, цяжка атрымаць устойлівую выгаду ад навукі.

У той жа час, калі краіна паспяхова камэрцыялізуецца і ўкараняе імпартаваныя тэхналагічныя рашэнні, яе эканоміка становіцца больш інавацыйнай. Развіццё ўнутранага попыту на інавацыі стымулюе прыкладныя і фундаментальныя навуковыя даследаванні ўнутры дзяржавы. Такім чынам, інавацыі - гэта новы спосаб выкарыстання ведаў, матэрыяльных і нематэрыяльных актываў з мэтай стварэння большага кошту.

Пры ўкараненні інавацый кампаніі сутыкаюцца з цяжкасцямі, і асноўная з іх - гэта забеспячэнне стабільна высокіх вынікаў дзейнасці пры сістэматычным укараненні інавацыйных праектаў. Шматлікім кампаніям гэта аказваецца не пад сілу. Час ад часу паспяхова ўкараняць асобныя інавацыйныя распрацоўкі атрымоўваецца, але падтрымліваць пастаяннае ўкараненне інавацый і атрымліваць высокую аддачу ад іх вельмі цяжка. Інавацыямі нельга займацца ад выпадку да выпадку, гэты працэс павінен быць бесперапынным.

Пастаянныя ўдасканаленні ў дзейнасці кампаніі патрабуюць ўключэння ў працэс інавацый ўсёй кампаніі - ад генеральнага дырэктара да радавога супрацоўніка. Пры гэтым поспех залежыць зусім не ад дасягненняў асобных таленавітых распрацоўшчыкаў або рабочых груп. У такой кампаніі складваецца асаблівы тып карпаратыўнай культуры, стымулюючы наватарства: добра адладжаны працэс ацэнкі новых ідэй і прапаноў, збалансаваны партфель праектаў, эфектыўнае супрацоўніцтва прадстаўнікоў розных функцыянальных напрамкаў у рабочых групах з выкарыстаннем новых інструментаў і працэсаў, якія дазваляюць забяспечыць аптымальнае спалучэнне творчай энергіі і дысцыпліны. Таму інавацыйныя ўкараненні патрабуюць сістэмнай работы з кадрамі. Без выразнага размеркавання функцый, планавання навучання работнікаў, удасканалення іх ведаў і навыкаў, сістэмы стымулявання працы і сталай працы з персаналам ўкараняць інавацыйныя праекты будзе складана.

Для развіцця інавацый патрэбныя стымулы. Як паказваюць прыклады эканамічнага развіцця розных краін, найважнейшымі фактарамі інавацыйнага развіцця з'яўляюцца спрыяльнае прадпрымальніцкае асяроддзе і канкурэнцыя. Бізнэс заўсёды рухаецца па шляху найменшага супраціву: праекты, якія даюць самую вялікую і хуткую аддачу, рэалізуюцца ў першую чаргу. Таму адным з галоўных стымулаў развіцця прадпрыемстваў з'яўляецца канкурэнцыя, якая можа прымусіць вытворцу асвойваць кіраўніцкія і тэхналагічныя інавацыі. Спачатку ён паспрабуе павысіць эфектыўнасць за кошт даступных кіраўнічых і недарагіх тэхналагічных паляпшэнняў, а вычарпаўшы іх, адважыцца на стварэнне прынцыпова новых рашэнняў - маштабных інавацый, якія патрабуюць часу, рэсурсаў і перадавых навыкаў кіравання.

Часам стымулам для тэхналагічных інавацый аказваецца дзяржзаказ на тыя ці іншыя тэхналогіі. Але такая мадэль высоказатратныя для дзяржавы, абмежаваная ў галіновым ахопе і не здольная стварыць у краіне дастатковую колькасць малых і сярэдніх інавацыйных кампаній з прадпрымальніцкай ініцыятывай, якія ў асноўным і могуць забяспечваць эканоміцы ўстойлівы інавацыйны прагрэс. Лічу, што дзяржава павінна, з аднаго боку, ўстараняць бар'еры, якія перашкаджаюць шырокаму інавацыйнаму развіццю і стварэнню інавацыйнай культуры ў эканоміцы, а з другога - спрыяць дасягненню хуткіх вынікаў на прарыўных напрамках. Камерцыялізацыя вынаходак і інавацый - рызыкоўны працэс, а калі гэта пагаршаецца дадатковымі праблемамі і клопатамі, то ў прадпрымальнікаў знікае якое-небудзь жаданне інвеставаць у ідэі, лёс якіх няясны. Усё ж такі спрыяльнае прадпрымальніцкае асяроддзе - гэта важная ўмова для ўкаранення інавацыйных ідэй і тэхналогій. У нашай краіне прадпрымальніку з добрай ідэяй мэтазгодна ствараць падтрымліваючыя ўмовы для арганізацыі новага бізнэсу, спрыяць яго развіццю, не адцягваць на барацьбу з адміністрацыйнымі перашкодамі. Прадпрымальнік павінен мець магчымасць так жа проста прадаць сваю прыбытковую справу, як і зачыніць стратную.

Па дадзеных замежных даследаванняў, у бліжэйшыя два-тры дзесяцігоддзі ў свеце чакаецца істотны рост колькасці новых спажыўцоў, якія належаць да сярэдняга класа. За гэтым могуць рушыць услед рост попыту на рэсурсы (энерганосьбіты, прадукты харчавання, метал, ваду) і, адпаведна, павышэнне коштаў на іх, узмацненне сацыяльных, эканамічных і геапалітычных рызык. Паколькі мы жывем у адзінай сусветнай прасторы, то змены ў сусветнай эканоміцы прама ці ўскосна тычацца і нашай дзяржавы. Сёння наспела неабходнасць у правядзенні радыкальных змяненняў, якія тычацца рацыянальнага выкарыстання рэсурсаў і пашырэння іх запасаў за кошт новых тэхналогій. Сярод значных першачарговых мер - павышэнне эфектыўнасці выкарыстання імпартуемых намі дарагіх энергарэсурсаў. Напрыклад, павышэнне энергаэфектыўнасці будынкаў у жылым і камерцыйным сектарах можа забяспечыць істотны памер выгады. Як казаў Уолтар Леві, генеральны дырэктар прамысловай кампаніі NCH: «Дастаткова хаця б счышчаць пыл і бруд са змеявікоў ў кандыцыянерах, устаноўленых у будынках, каб абсталяванне працавала больш эфектыўна, і дзякуючы гэтаму расход энергіі панізіцца на 10%».

Для аграпрамысловых комплексаў нашай краіны характэрнай праблемай застаецца страта часткі харчовых рэсурсаў пасля ўборкі ўраджаю сельгаспрадукцыі з-за дрэнных умоў захоўвання, перапрацоўкі і недастаткова развітай структуры ў сферы збыту тавару, размеркавання яго па сетцы продажаў. Думаю, будуць актуальныя інвестыцыі ва ўкараненне энергаэфектыўных тэхналогій захоўвання і перапрацоўкі сыравіны, у набыццё і выкарыстанне сучаснага халадзільнага абсталявання, у арганізацыю рацыянальнага працэсу прасоўвання тавараў ад пастаўшчыкоў сыравіны да спажыўца, у тым ліку ў кантроль эфектыўнасці грузаперавозак. Рашэнне гэтых пытанняў павысіць рэнтабельнасць гаспадарак, мінімізуе страты сельскагаспадарчай прадукцыі і дазволіць істотна паменшыць выдаткі на імпарт, акрамя таго, гэта дасць магчымасць знізіць энергазатраты і атрымаць прыбытак.

Інавацыі неабходныя ў любой эканамічнай абстаноўцы. Нават эканамічны спад варта выкарыстоўваць як выдатную нагоду для перагляду напрамкаў інвестыцый у інавацыйныя распрацоўкі, бо крызіс падахвочвае шукаць новыя магчымасці для росту.

Андрэй Паўлоўскі, старшыня агульнага сходу ўдзельнікаў ТАА "Біякам"

Апублікавана ў часопісе "Бізнес-рэвю", №5 (119) чэрвень 2014 года